«Gizonak», esan zidan aitak duela ez horrenbeste, «Gizonak, laztana, edade batetik aurrera zoratu egiten gara». Euskal Idazle Handi (EIH) bati buruz ari ginen hizketan. Nik hau eta hau esan nion aitari, aitak ezin EIH-ren kontua sinetsi. «Benetan?». Baietz nik. «Tira» berak eta orduan, hortxe, esaldia. Arnasa luze egin ondoren bota zuena, alabari lezioa eman nahi dionaren ahotsarekin: «Gizonak, laztana, edade batetik aurrera zoratu egiten gara». Gehiegizka ari zela pentsatu nuen orduan eta orain, zuloan atzamarra sartu behar izan zuen santu kokoloaren antzera sentitzen naiz (Santo Tomas? Ez dakit, inor ez da harrituko gurasoek ez zidatela munduko hezkuntzarik katolikoena eman esaten badut). Bere azken liburuaren azala ikusita, agerikoa da baietz, gizonak edade batetik aurrera zoratu egiten direla. Gurea behintzat eta bermiotarrez esatearren kaskata dau.
Tira, beharbada kaskata ez da testuinguru honetan berbarik egokiena. Txistea errazegi jartzen du. Elebidunontzat, behintzat. Kaskata, cascar, cascarla, cascársela… Edozein umiliaziotan irria aurkitzen duen lagunari gertatzen zitzaiona pasatzen zait. Mutil lagunak utzi berri ninduela kontatu nion eta zergatik ere bai. Ezustekoaren ostean irribarre maltzurra ernaldu zitzaion, «barka» esan zuen —sentitu gabe—, «serio hartu nahi nuke baina txiste txarrak bakarrik bururatzen zaizkit». Halaxe neu ere. Zer? Zer jarriko dutela aitaren azalean? A, bere zakila, ederto. Eta zer izango da, azal gogorra edo biguna? Halako errazkeriekin daramatzat asteak. Neure burua prestatzen, azala benetan kalean egongo den egunari begira. Aitaren omenez Hemingway metodoa erabiltzea pentsatu dut: alkohola 24/7. Chandler zalea naizenez, ginebra aukeratu dut. Gintonikak salbatuko nauen esperantzaz.
Momentuz eta jakin-mina duenarentzat: ez. Neure burua prestatzeak eta ginebrak ez ninduten lagundu azala benetan ikusi nuen momentuan. Phoebe nintzen, telesail maitearen protagonistetariko bat, lagunak auzokideen etxetik txortan ikusten dituenean eta aldarri egin «nire begiak! nire begiak!». Ai, Phoebe, nola ulertzen zaitudan! Lourdesen antza ere hartu diot neure buruari. Ez, jakina, ez Lourdesko Ama Birjinaren antza, ez dut oraindik aitaren antzeko azalik egin (azalik erakutsi, azalik izan) baina hortik Ama Birjinaren antzeko izatera bada oraindik alderik. Lourdes Mariaz ari naiz, Madonnaren alabaz. Imajinatzen dut neskatotxoa, kalean Sex izeneko argazki liburu ES-KAN-DA-LO-SO-A ikusi zuenean. Nire antzeko zerbait sentituko zuen, ia ziur. Alde bakarrarekin. Madonnaren argazki biluziak ikusi nahi zituenak eta behar bezala eskandalizatuta sentitu, ordaindu egin behar zuen, liburua erabat itxita, plastifikatuta eta estalita baitzetorren. Umeak ezin zuen liburu-dendan seinalatu eta esan «ama, hori zer da?», amak erantzuteko «neure alua, Lourdes laztana».
Nik? A, nik zorionez bai. Aitaren liburua azal-mozorro-jantzi-prezintorik gabe dator. Profilaxirik gabe, alegia. Salduko ote du aitaren zakilak! Barka, autofikzioak. Barka, pornografiak. Barka, liburuak. Ordua hirurogei eurotan dauka Pilarrek (nire psikologoak) eta Durangoko azoka bukatzen denerako gutxienez urte beteko terapia kalkulatzen dut. Saldu dezala, beraz, saldu! Argitalpen bakoitzarekin beherapena egingo balit psikologoak, behintzat. Beharko dut. Guraso askok gehiago jakin nahi dute seme-alabari buruz; seme-alaba gehienok uste dugu gehiegi dakigula gurasoei buruz baina nire kasuan, ez neuk bakarrik, orain denok dakigu gehiegi Edorta Jimenezi buruz. Zorionekoak gu! Eta zorionekoa ginebra.
Ze profetikoak orain eta ze ironikoak era berean hamabi bat urte nituenean aitak esandakoak. Gogoratzen dut afaria neukala aurrean, Mafaldaren tebeo berria eta beharbada Tintin irakurri gabea. Aitak begiratu eta zera esan zidan, «Kontuz, Irati, plazer gehiegi». Liburua irakurri baduzu purrustadaka ari zara barrez, oui? Azala behar baita! Eta ginebra gehiago, azala esaten dudan bakoitzean burura etortzen zaidalako aitaren zakila. A, terapia, nola behar zaitudan, mon amour.
Ez pentsa ez nagoenik harro, e? Azken baten, hauxe da edozein alabak nahi duena, liburu-dendara lagunekin sartu eta Stieg Larssonen ondoan aitaren zakila ikusi. Steinbecken perla eta gure aitaren… perlak. Lagunak esatea «Zuen aitarena zein da?» eta norberak seinalatzea «Horixe», harrotasunez puztuta, pentsatuaz barru-barruan «Nire aitaren zakila defendituko dut». Lukurreriaren kontra, aurpegiko kolorea galtzen duten lagunen kontra, autofikzio madarikatuaren kontra. Erosi, irakurle, terapia ez da merkea. Eta nire gustuko ginebra ere ez. Bombay Sapphire, inork jakin-mina badu eta Lourdes eta biok zabalduko dugun Alaba Traumatizatuen Elizara botilarik doan bidali nahi badu. Eskertuko dugu. Bilerak astean birritan egitea pentsatu dugu. Ostiraletan botilak zabaltzeko eta astelehenetan ajea pasatzeko. Elkarrekin batu eta amak egin zidan galderaren erantzuna bilatzen saiatuko gara.
Zergatik?
Artikulu hau zergatik idazten nuen galdetu zidan. Azaldu nion. Liburua kalean ikusten duen edonork ezin izango duelako ahaztu, nirekin batzen denean buruan izango duelako eta jakin nahiko du lotsatuta nagoen, traumatizatuta, harro, ero. Erantzuna lerro hauetan eman nahi dut. Ongi nago, lagun, irakurle, adiskide. Mozkor!
Beste zergati batez ere galdegin zidan amak. Zergatik Stock 13, alegia. Aitarentzako galdera, neuri egina. Zer esan nion? Idaztea biluztea dela. Beti. Mozorroa jantzita egiaren bat bilatzea. Beti. Probokazioak, ez gureak, besteen lotsak agerian jartzen dituela eta batzuetan zergatik galderari, zergatik ez erantzun behar zaiola. Guzti hori esan nahi nion baina egia esateko ez dakit zergatik eta zera esan nion: «Gizonak edate batetik aurrera zoratu egiten dira, ama». Bereziki EIH-ak.
(hori ez nion esan)
(baina pentsatu egiten dut)
Badakizue zer beste pentsatzen dudan? Aitari trenbidean ibiltzea gustatzen zaiola.
Hara. Bermio eta Mundaka lotzen dituen trenbidetik eramaten ninduen aitak txikitan. Antonio Jimenezek, gure aitonak, eta berarekin batera beste preso errepublikarrek egindako trenbidetik. Oinez. Ez dakit jendea oraindik trenbide bazterretik ibiltzen ote den, gu sarri ibiltzen ginen moduan. Nik ez nion aitortzen aitari baina trena etorriko zen beldurrez ibiltzen nintzen, tren ordutegia buruz errepasatzen. Aita arinago joan zedin saiatzen nintzen, izua aitortu gabe, trena baino lehenago iritsi nahi nuelako geltokira. Bera, ostera, lasai joaten zen edo hala iruditzen zitzaidan, ez zuela trenaren beldurrik. «Datorrela», pentsatzen zuela zirudien edo hala iruditzen zitzaidan. Beste ezerk baino gehiago trena tunelean hartzeak beldurtzen ninduen. Ilunetan lurraren dardara sentitzeak. Ibili ez denak ez daki baina trenaren tunelak baditu bere ezkutalekuak, harrizko horman egindako zuloak, haginkaden antzekoak. Hantxe sartzen ninduen aitak eta besarkatu, makinaren txistua entzuten zenean. Gorputz osoak egiten zidan zirrara, triki-traka-triki-traka, ziztu bizian zetorren burdinazko gorputz erraldoiaren mugimenduarekin. Orain, batzuetan, esaten ez badiot ere, faltan botatzen dut aitaren besarkada estu hori, nola heltzen ninduen ilunetan. Eta orain (bai, orain, liburua inprentara doan bitartean) inoiz baino gehiago miresten dut trenbidetik dabilen idazlea. Besteok bazterrera joan edo ezkutatzeko tentazioa sentitzen dugunean, bera ibilian dabil, trenak zauritu dezakeen bidean. Pentsatuko balu bezala, «Badator, betor». Etortzen bada idazten aurkituko du, ipuin probokatzaile eta mozorrorik gabeak sortzen. Alaba traumatizatuko duten lanak erditzen, irakurlea zirikatzen, egiaren bat bilatzen.
Biluzik.
Irati Jimenez
«All about my father (Aitak Stock 13 argitaratu du… eta zer?)», Nabarra aldizkarian argitaratua 2009ko udazkenean
Goiko irudia: Edorta eta Irati Jimenez txinpanze batekin Benidormen 1980ko hamarkadaren bigarren partean
Azken irudia: Edorta Jimenez Txalapartako standean 2009ko Durangoko azoka ixteko unean. Juanjo Marcoren argazkia
