Orduan esan zuen sekula ahaztuko ez dudan esaldi hura. Aita batek bere semeari zer uzten dion oso ondo ez dakienean, bere ondare genetiko eskasa eta bere maniak eta bere keinuak eta bere asma edo epilepsiarako aurredisposizioa, bere biblioteka uzten diete batzuei, ezertarako balio ez duen pasaporte maiztu bat, eta etxeak, eta lur-sail zabalak terratenienteek, edo zorrak, edo zenbait arazorekin gehiegi kezkatzeko desabantaila eta beste arazo batzuekin gutxiegi arduratzeko abantaila; edo bizitza filosofia bat, seme txikiak altzoan hartu eta moralaz hitz erdi bat edo beste esaten dieten guraso moralista haien kasuan, edo ofizio bat agian, pragmatikoenek; arotz saga erraldoiak badira, haiek euren gurasoengandik ikasi eta seme-alabei erakusten diete ogibidea belaunaldiz belaunaldi. Edo, beharbada, gaizki enfokatzen dugu kontu hau: guraso bat silueta bat baino ez da, eta seme-alabak dira gurasoek utzitako siluetan eta zuloetan sartzen direnak, ohartuta edo ohartu gabe, aurpegian gero eta aitaren antz handiagoa duela jabetzen den semeak aitaren silueta hartzen du ezarian-ezarian, halako traizio bat bezala bizi du patu saihetsezin hori, etsita murgiltzen da aitak utzitako uberan, haren erantzukizunak begietan lehertzen zaizkio hoteletako ispiluetan bere aurpegiari so egitean, ihes egin nahi duenean ere, aitak utzitako lorratzean eta mamuetan hartzen du semeak haragi azkenean. Ez dauka beste erremediorik.
Ez dakit.
Kontua da, niri aitak ez zidala ofiziorik erakutsi. Ez zidan bibliotekarik utzi. Bere hizketarako modua erabat baztertzen saiatu naiz urte luzetan, gazteleraz ere apenas mintzo naizen. Niri aitak une hura utzi zidan, batez ere: Luxenburgoko lorategiak ederragotzearen erokeria hura eta silueta bat, Sorbonnera begira biok Kanadako baso elurtuei edo Erromako gladiadoreen borroka bati begira bageunde bezala.
Urte asko dira aita ikusi ez dudala. Eta gaur, egunkarian Julio Cortazarren hileta arratsaldean dela irakurri dudanean, Montparnasserako metroa hartu ez hartu nago: bizirik badago, aitak entierroan beharko du, Julioren hilobiko porlan freskoaren gainean tango bat dantzatuz.
La Sorbonne.
Hor ikasiko duk egunen batean, seme.
Eta ni hantxe, ezer ulertu gabe, zinema aretora sartzen ari ziren ama-seme eta aita-alabei begira, inbidiaz eta hotzak amorratzen.
Zaldi karrerak zineman? Eramango haut nik igandean hipodromora, motel! Zaldiak hipodromoan ikusi behar dituk!
Eta batez ere, gero esan zuena, anti-ondare deklarazio hura, bere eskuekin landutako eltze eta ontziak, apurtuko zaizkion beldur, lehen aldiz bere eskuetatik aparte, labe batera sartzen dituen buztinlari hasiberriaren kezka aurpegi berberarekin esan zuen hura, ez hain hordi bat-batean, argi izpi bat begietan zuela, nire ama ez zen emakume bat piztu izan balitzaio bezala ninietan, helburu garrantzitsu bati begira bezala: ea lortzen dugun zu ni bezalakoa ez izatea, Andre.
Ea lortzen dugun zu ni bezalakoa ez izatea.
Ideia eder bezain ezinezkoak.
Noiz sartu nintzen ni aitaren siluetan? Noiz lotu nintzaion bere patetismoari eta zahartzeko habailari? Egun hartan, Cirque d’Hiver eta Le chien qui fume atzean utzi ondoren, beti bezala berandu etxeratzean, aitak axotaz besoan apuntatu zidan tinta azulezko flirt-telefono zenbakia amak xaboi-urarekin igurzten zidan bitartean, beharbada?
Metroan jaka kendu eta clochard bati eman diot. Gero, futbol atezainaren posturan jarri naiz, hankak zabalik eta enborra makur, eskuekin belaun gainetik prakei tira eginez, nire erronbodun galtzerdiak agerian uzteko batere beldurrik gabe oraingoan. Harrituta begiratzen digute metroko bidaiariek.
Botaidak jaka, mesedez! Tirez!
La Sorbonne parean genuela geratu ginen egun hartan aitak bere jaka airean jaurti eta besoetan hartu nueneko une hura berreskuratu nahi dut. Jaka hutsa besarkatu nahi dut, mamu besarkada huts hura oroitu, aitak ama besarkatzean sentitzen omen zuena.
Jussieu geltokiaren parean metroko ateak ireki direnean, clochardak hanka egin du korrika nire jaka eta guzti: besapean jaka den ustean daraman hori nire aitaren azken besarkada dela batere jakin gabe.
Luzea izango da negua. Luzeagoa are, neguaren barruan ezkutatzen den negua.
Harkaitz Cano
«Argentinar lotsatia», Neguko zirkua, Susa, 2005